Talenten?

Overal in onze maatschappij hoor je over de ‘gelijkenis van de talenten’, zelfs nu niemand meer de Bijbel leest. Want dat stukje Bijbel zit diep geworteld in onze samenleving: Stop je talent niet in de grond. Waar je goed in bent, je talenten, dat moet je goed gebruiken.

In de kerk zeggen ze erbij: omdat je elk talent van God hebt gekregen. En ze vertellen ook, dat ‘talent’ in de tijd van de Bijbel heel iets anders betekende dan nu. Het was een soort munteenheid. Dus als je tien talenten kreeg, dan kreeg je tien goudstaven, of laten we zeggen, tien gouden munten.

En omdat het gaat over ‘dingen waar je goed in bent’, zijn wij daarvoor het woord ‘talenten’ gaan gebruiken.

Dus het woord talenten betekende in die tijd heel iets anders, maar toch moeten we begrijpen dat je waar je goed in bent, je goed moet gebruiken. Ik vind dat gek. Volgens mij bedoelde Jezus met die gelijkenis heel iets anders:

Het gaat over een zakenman, die naar het buitenland vertrok. Voor hij ging, gaf hij zijn dienaren gouden munten (‘talenten’). Een gaf hij er tien, een ander vijf, en de laatste één.

De dienaren gingen er mee aan de slag. De man die veel munten had gekregen, maakte het meeste winst. De dienaar met vijf deed het qua rendementspercentage even goed: 100% winst. Maar de man die maar één talent had gekregen, begroef het geld in de grond.

Al eeuwenlang wordt uitgelegd, dat God die man is, die naar het buitenland vertrekt. Dus dat het God is die talenten uitdeelt. De gedachte dat talenten, dus goudstaven, staan voor 'dingen waar je goed in bent', komt denk ik omdat in het verhaal staat dat de dienaar die er tien kreeg, ze kreeg omdat de zakenman inschatte dat hij er goed mee om zou kunnen gaan. Maar straks zal ik je laten zien dat het helemaal niet positief is als je in deze gelijkenis goed met goudstaven kan omgaan.

Toen de man terugkwam, wilde hij weten wat de dienaren met z’n geld gedaan hadden. Over de eerste twee was hij tevreden. Goed gedaan!

Maar op de laatste dienaar werd hij woedend. ‘Gooi ‘m in het buitenste duister’, schreeuwde hij, ‘waar het gehuil is en het tandengeknars!’

De gangbare uitleg zou betekenen, dat mensen die niet goed met hun talenten omgaan, door God zwaar gestraft worden. Want het buitenste duister, dat is… de hel. Een thumbs up, als je goed met je ' talenten' omgaat, zou jou dat helpen? Misschien wel. En het idee dat God dreigt met de hel als je niet goed je best doet, helpt jou dat?

Ik lees het anders. Waarom stopte die dienaar zijn talent in de grond? Omdat hij weinig geloof had in zichzelf? Zelf vertelt hij er dit over, als de zakenman terugkomt uit het buitenland: 'Ik wist dat u een hard mens bent. U maait waar u niet gezaaid hebt en u verzamelt waar u niets hebt uitgestrooid. Daarom heb ik het geld in de grond gestopt.'

Als je maait, waar je niet gezaaid hebt, dan ben je een dief. Verzamelen waar je niet gestrooid hebt, lastig taalgebruik, maar het komt op hetzelfde neer. Want dat pik je in wat anderen hebben gezaaid, waar anderen voor hebben gewerkt.  Die zakenman is een rover. “Had het maar op de bank gezet”, schreeuwt hij, “dan had ik tenminste nog rente gekregen!”

Maar de dienaar heeft het in de grond gestopt, omdat hij niet wilde dat de man rente kreeg. 'U bent een schurk, daarom heb ik het in de grond gestopt.' Hij wilde niet dat het geld méér werd. Hij wilde, kort gezegd, niet voor de man met z’n gouden munten werken.

“Het is hetzelfde als met een man die naar het buitenland vertrok”, zo begint deze gelijkenis. Wat is hetzelfde? Hetzelfde als met het verhaal met de tien bruidsmeisjes, wat Jezus vlak ervoor verteld. “Je kan het Koninkrijk van God ook vergelijken met tien bruidsmeisjes…”, zo begint dat verhaal.

En dat verhaal gaat over een vreselijke bruidegom, die ook al eeuwenlang verward wordt met God. Ik zie het als een protest tegen uitsluiting. En zo ook met de gelijkenis daar weer voor, de gelijkenis van de bruiloft waar echt helemaal niemand wil komen. Daarin verzet Jezus zich tegen uitbuiting.

Wat betekent de gelijkenis van de talenten? Ik denk dit: Jezus hekelde een systeem waarin de rijken nog rijker worden. Omdat je met geld makkelijk nog meer geld kunt verdienen. Zeker als je maait waar je niet gezaaid hebt, dus oneerlijk bent. Want dan maak je misbruik van het werk van anderen. Uitbuiting, daar doelt Jezus op. Als een schurk denkt dat je zo'n klus jou wel toevertrouwd is, dat is dat geen aanbeveling.

En van de armen wordt alles afgenomen. Dat is het oneerlijke. Wil je er niet aan meedoen? Kom je in verzet? Dan rekenen de machthebbers meedogenloos met je af.

Zo'n wereld wilde Jezus niet. Hij koos radicaal voor de zwaksten in de samenleving. Hij wilde dat zij ook meetellen.

RJV

De gelijkenis over de talenten kan je vinden in de Bijbel, in het boek Mattheus 25, vers 14 tot 30.

Ik heb 3 blogs geschreven over 'gelijkenissen' uit de Bijbel, die ik anders interpreteer dan gangbaar is:

- Een bruilof waar niemand wil komen! (Over Mattheus 22: 1-14).

- Dwaas of wijs? Over de gelijkenis van de dwaze en wijze bruidsmeisjes (Mattheus 25: 1-12).

- Talenten? Over de gelijkenis van de talenten, de dienaren met het geld (Mattheus 25: 14-30).