Het zout der aarde

Ik vond het grappig om te lezen dat iemand de zondagse preek op sociale media een ‘kots preek’ had genoemd. Nooit bij stilgestaan dat gemopper op de preek nu ook op Twitter of LinkedIn gebeurt.

Ik denk dat de preek van Carola Dahmen veel losmaakte omdat de boodschap ongemakkelijk was. In mijn eigen woorden gezegd, het vroeg begrip voor iets wat grote groepen tegenstaat. Leek op te roepen om een kant te kiezen, politiek bijna, met een verwijzing naar de bijbel. Wat denkt die dominee wel? “Deze vrouw had nooit in het ambt beroepen mogen worden”, schreef iemand op Twitter.

Dominee Dahmen preekte over een andere dominee, Rozemarijn van ‘t Einde, die klimaatactivist is. Ze had de A12 geblokkeerd met andere demonstranten, waarvan honderden door de politie werden gearresteerd. ‘Waarom moet dat zo nodig, het is verboden, het is gevaarlijk’, hoor je mensen denken. Sommige keren zich ervan af, willen zich er niet mee associëren.

Zou je de A12-activisten ook het ‘zout der aarde’ kunnen noemen?, vraagt dominee Dahmen in haar preek. Dat is bijbelse taal, maar ook als je niet gelooft kan je iets van de preek opsteken. Want niet alleen gelovige mensen ervaren wrevel als ze de acties van klimaatactivisten zien. Je zou de vraag ook alledaags kunnen stellen: Vervullen de activisten met acties die ons tegenstaan, een belangrijke taak?

In de bijbelse verhalen zijn wij dat, het zout der aarde. Wij, mensen, of wij, het volk Israël, of wij, de volgers van Jezus. Wie precies met ‘wij’ worden bedoeld, is een vraag die je mag stellen, maar het betekent dat je een ambassadeur bent. Of, in bijbelse taal, een getuige van Liefde.

In een interview met de Volkskrant las ik welke invulling dominee van ‘t Einde daar aan geeft:

“Ik laat mij inspireren door de dingen die Jezus aanraadt en doet. Geweldloos verzet is daar een belangrijk onderdeel van. Jezus zegt: als iemand je op de rechterwang slaat, keer hem dan ook de linkerwang toe. Dat betekent dus niet dat je in elkaar moet krimpen en op je rug moet gaan liggen. Nee, Jezus daagt uit: blijf in contact met degene die jou slaat, zeg dat je niet akkoord gaat. Wijk niet. Zo neem je de macht bij de ander weg en neem je op creatieve manier initiatief.”

In de preek haalt de dominee nog een ander voorbeeld aan: ‘een extra mijl gaan’. Dat is een uitdrukking die we in management taal ook wel eens gebruiken, dan gaat het om medewerkers extra motiveren. Het komt uit de bijbel: ‘Als iemand je dwingt om één mijl zijn spullen voor hem te dragen, loop dan twee mijl met hem mee’.

Dominee Dahmen legt uit wat het eigenlijk betekent: In de tijd van Jezus, hadden Romeinse soldaten het recht om burgers te dwingen om hun spullen te dragen, gedurende één mijl. Dat is natuurlijk vernederend. Een jong broekie in een uniform van de bezetter pikt jou er uit en dwingt je zijn tassen te sjouwen. Maar als je ook de tweede mijl met zijn spullen loopt, dan zijn de rollen omgedraaid. Want dan is de soldaat in overtreding. Je hebt verbinding gezocht en kunt met hem in gesprek gaan, op basis van gelijkwaardigheid.

Ik had een collega, voor wie het geloof, voor zover ik weet, volkomen betekenisloos is. Maar toen we eens een groep klanten te gast hadden en de lunch begon, ging hij staan en vroeg hij een moment van stilte om mensen de gelegenheid te geven voor gebed.

Geen van de gasten maakte er gebruik van, althans, ik zag niemand de ogen sluiten of de handen vouwen. Maar later hoorde ik dat mensen mijn collega dankbaar waren, omdat hij voor hen was opgekomen, hen niet had weggezet als achterlijke gelovigen.

Eigenlijk was hij ook het zout der aarde. Want hij stond op, in dit geval letterlijk, en deed wat in zijn ogen goed was, niet voor zichzelf, maar voor onze gasten. Hij keerde als het ware zijn andere wang toe aan mensen die bidden voor het eten belachelijk vinden. Zodat hij aan hen kon uitleggen, dat het volgens hem draait om wat jouw gasten belangrijk vinden.

Zout geeft smaak, als je het goed gebruikt. In het bijbelboek Matteus 5, waar de kots-preek over gaat, staan praktische tips over wat je kunt doen om het zout der aarde te zijn. Sommige tips gaan over je persoonlijke leven. Andere tips hebben te maken met protest, met opkomen voor jezelf, of voor anderen. Voor mijn gevoel wijzen de tips steeds op het omgekeerde van wat je misschien denkt. Op iets wat je niet wilt doen, waarmee je niet geassocieerd wilt worden. Waar je bijna van kotst. Maar wat je toch kunt doen om je te verbinden met een ander, ook al is het je tegenstander.

We beleven een heftige tijd. Er zijn veel crises tegelijk, oorlog, klimaatverandering, vertrouwenscrisis, stikstof, armoede, migranten en nog veel meer. Er lijkt veel te gaan veranderen en het is niet vanzelfsprekend dat je daar blij mee bent. Je ziet dan ook veel beweging in tegendraadse richting: omgekeerde vlaggen, als teken dat je niet mee wil doen, je afkeert.

Als je dat doet, een rij vlaggen op hun kop in het gras steken, ben je dan ook het zout der aarde? Het zou best kunnen zijn dat iemand kan uitleggen van wel. Zo is het vaak met bijbeltaal. Ik stel mezelf die vraag om te prikkelen, ik ben niet stellig over het antwoord.

Voor wie kom je op? Gaat het je om geld, of machtsvertoon? Welke methode kies je? Ben je bereid te geven? Ben je bereid iets kwijt te raken, in te schikken voor anderen? Zoek je verbinding, wil je in gesprek?

Kunnen we de klimaatactivisten op de A12 'zout der aarde' noemen?

Mijn antwoord is ja, of ze nou bij de christelijke tak van Extinction Rebellion behoren of niet. Je kunt ook het zout der aarde zijn als je niet gelooft, vind ik. Het gaat erom wat je doet.

Want de activisten komen op voor het kwetsbare. Voor onze leefomgeving, en voor mensen en dieren die als eerste de dupe zijn van klimaatverandering. Dat zijn niet rijke mensen waar je graag mee op de foto gaat, maar de zwakken. Ze doen het niet voor persoonlijk gewin, integendeel, het levert ze boetes op. De politie lichtte hen van hun bed, waardoor ze verslagen leken. Maar door de publiciteit die dat genereerde waren de rollen de volgende dag omgedraaid. Nu hebben veel meer mensen hun boodschap gehoord.

Wat een kotsverhaal. Moet ik nu ook gaan demonstreren? Wil de dominee soms zeggen dat het aan mij ligt?

We worden geprikkeld tot vragen aan onszelf. Daar is een preek voor bedoeld.

RJV