Dieren betalen

Zijn er dieren voor jou aan het werk? Of zijn er dieren die iets voor jou doen? Of iets voor jou betekenen?

Voor mij wel. Dat wil zeggen, er wonen een paar kikkers in onze tuin, die het aantal muggen in toom houden. En een egel, die zorgt dat er niet te veel slakken zijn.

Zou ik die dieren daar voor moeten betalen? Of voor moeten ‘compenseren’?

Dit woord, compenseren, gebruikt Eva Meijer in haar column ‘Betaal de dieren voor hun werk’, in NRC van vandaag.

Het woord wordt tegenwoordig vaak gebruikt in Nederland. ‘De ouders van het toeslagenschandaal worden gecompenseerd’, bijvoorbeeld. Of mensen met aardbevingsschade. Of studenten die de dupe zijn van het leenstelsel. Zij verdienen compensatie voor slecht beleid.

Ik vind dat dieren ook gecompenseerd moeten worden voor de catastrofe die tientallen jaren landbouwbeleid hen heeft opgeleverd. Hoe, dat weet ik niet.

Maar dit bedoelt Eva Meijer niet als zij schrijft dat compensatie voor dieren op zijn plaats is. Zij richt zich op een specifieke groep mensen die met dieren werken, zoals kunstenaars of wetenschappers. Zij vindt dat die hun dieren moeten ‘betalen’. Bijvoorbeeld dieren die in een film spelen, zoals Flipper, of Snuf de hond.

Of Luma. In de film Cow wordt Luma gevolgd, vanaf haar geboorte tot haar dood. Toen ik die film zag, zat ik op een gammele stoel, en de filmzaal was koud, en de hardheid van haar leven walste als een bus over mij heen.

Er stond vast geen ‘compensation and benefits manager’ op de aftiteling die zich druk maakte om de vergoeding voor actrice Luma.

Hoe kunnen we dieren betalen? Dieren hebben weliswaar geen bankrekening, maar Eva Meijer noemt andere manieren om hen te compenseren:

• Beëindig onderdrukking
• Begeleid degenen die je onder je hoede hebt naar vrijheid
• Onderzoek of de dieren instemming met hun medewerking
• Zet je in voor hun bescherming
• Draag actief bij aan systeemverandering
• Beschrijf dieren als individuen
• Doneer aan organisaties, met geld of door je in te zetten

Hmm. Beëindiging van onderdrukking of onvrijheid, dat lijkt mij geen betaling. En doneren aan organisaties doet niets voor het individu dat werk voor jou heeft verricht. Het heeft misschien iets weg van een herstelbetaling van het ene land aan het andere na een oorlog.

Je zou kunnen betalen met voer, of huisvesting. Maar dat komt vaak neer op afhankelijk maken. En als je zorgt voor voer, legitimeert dat dan dat je dieren inzet voor jouw belangen?

Ik denk dat we dieren gewoon met rust moeten laten. Zij leven in hun eigen wereld, waarin werken voor mensen geen plaats heeft.

En Cow? Ik noemde Luma een actrice, maar dat was ze natuurlijk niet. Dat is iets uit onze wereld. In haar wereld zou ze gewoon een moeder geweest zijn, die haar kinderen te eten geeft en beschermt. En de film laat zien hoe wij haar leefwereld volledig verwoest hebben, hoe wij haar in onze wereld hebben gedwongen, als een productiemiddel. We misbruiken en mishandelen haar. 

Maar niet door het maken van die film. Dat schond haar privacy, maar helaas heeft Luma niks aan ons concept van beeldrechten en schadeloostelling. Ter compensatie hadden de filmers voor het geweer kunnen springen waarmee zij werd gedood toen haar uiers zo uitgerekt waren dat ze de stront raakten, maar ook dat had haar niet teruggebracht naar het leven van een rund in een kudde. Luma kan niet gecompenseerd worden door de makers van Cow.

Laten we dieren niet opschepen met ons concept van werken en betalen. Wij weten niet beter, en schijnen niet anders te kunnen, maar probleemloos is het niet. Afhankelijkheid, betalen, werken, uitbuiten, het zijn begrippen die in onze wereld helaas met elkaar te maken hebben.

Hoe dan wel?

We moeten met dieren in gesprek gaan, schrijft Eva Meijer ook, in haar boek Dierentalen. Klinkt even uitdagend als betalen, want evenmin als dieren een bankrekening hebben, spreken wij dierentaal.

Maar de eerste stappen van in gesprek gaan, van onderhandelen, die kunnen we zetten. Namelijk: Verdiep je in de ander. Verplaats je in zijn of haar wereld. Stel jezelf de vraag hoe we in contact kunnen komen. Wat verenigt ons? En: Hoe maken we respectvol duidelijk wat wij willen, en hoe kunnen we tegemoetkomen aan wat zij willen? Het kan! Lees bijvoorbeeld 'Overlast voor haviken en duiven'.

We zijn er nog niet. We weten nog niets eens waar we heen moeten. Maar we kunnen wel gewoon beginnen met bewegen.

RJV