Waarheid is wat we willen geloven

Vandaag las ik in de krant, dat Amerikaanse inlichtendiensten vermoeden dat Poetin is ‘misleid’ over de oorlog in Oekraïne. Misleiding is volgens mij niet de goede vertaling, ik denk dat ‘verkeerd geïnformeerd’ beter is. Maar dit terzijde.

Stel je voor, Poetin krijgt van zijn mensen te horen dat het Russische leger fantastisch is. En dat het Oekraïense leger zwak is, en zal overlopen. En dat de bevolking in het buurland onderdrukt wordt, en bevrijd wil worden. Dat ze de Russen met bloemen zullen ontvangen. En dat de sancties Rusland niet echt zullen raken, dat Europa trouwens niks zal doen omdat ze toch niet durven. Dat de EU hopeloos verdeeld is. En Poetin gelooft dat.

Je zou ook kunnen zeggen, dat hij in zijn eigen sprookjes is gaan geloven. Is dat gek? Volgens mij niet.

Want het is natuurlijk niet zo dat Poetin begint met liegen, dat de man onder hem liegt, en die daaronder weer, en dat er een grens is: Daarboven weten ze dat ze liegen, en daaronder geloven ze die leugens.

Ik denk eerder dat de leugenmachine een piramide is, waarbij iemand bovenaan begint met liegen en iedereen dwingt om die leugens te blijven verspreiden. Als je er bij wilt horen, moet je meedoen. Als je hogerop wilt komen, moet je laten zien dat dezelfde waarheid aanhangt. Dan moet je in hetzelfde stramien praten. De meest overtuigende praters geloven in wat ze zeggen. En wie weet na verloop van tijd nog waar de leugen is begonnen? De leugens gaan op en neer langs die piramide, er is geen grens meer tussen waarheid en leugen.

Plus dat mensen geloven wat ze willen horen. En de waarheid van Poetin betaalt zich uit. Je wilt erbij horen, carrière maken in je land, meeprofiteren van de roebels die meestromen met de leugens. Dus je wilt graag geloven dat het waar is, dat Oekraïne bevrijd moet worden. En je gelooft het ook. Je bekijkt de wereld door de bril die jou veel voordeel biedt, en uit alles blijkt: Wij staan aan de goede kant, en dit wordt een zegetocht.

En zo ontstaat een alternatieve waarheid die kennelijk kan leiden tot de desastreuze beslissing om een oorlog te beginnen. Desastreus voor Oekraine, maar ook voor Rusland. Ook voor het Kremlin. Een oorlog waar Poetin niet zonder gezichtsverlies uit kan komen.

Of is het anders, en verspreiden de Amerikanen het verhaal over Poetins ‘misleiding’ om hem een uitweg te bieden? Geven ze hem de kans om de schuld aan ondergeschikten te geven, zodat hij zich zonder gezichtsverlies kan terugtrekken?

RJV