Overlast voor Bokito

Bokito hoort nu bij de 27 Club, schreef de Volkskrant, net als Jim Morrison en Janis Joplin. Het is een club van beroemdheden die allemaal op hun zevenentwintigste zijn overleden. Meestal leefden ze als gevangenen van hun publiek en stierven ze aan de gevolgen van drugsgebruik.

Voor Bokito geldt dat ook. Zelf nam hij geen verdovende middelen, maar de narcosedrugs werden ‘m fataal. Een gevangene van het publiek was hij zeker, meer nog dan zijn clubgenoten. Ik eer hem, de koning van de 27 Club.

Een verzorger in de dierentuin noemde hem een ambassadeur voor de gorilla’s. Een ambassadeur vertegenwoordigt de koning, maar kan ook een vertegenwoordiger zijn van een groep.

Ik stel dat Bokito alle dieren vertegenwoordigde. Wie was hij, en wat had hij te zeggen?

Bokito’s bewogen leven begon in 1996 in de beroemde tiergarten van Berlijn. Zijn moeder verstootte hem. Daarom werd hij opgevoed door een verzorger.

Vreemd genoeg werd Bokito opgevoed als mensenbaby. Hij ging mee op vakantie en naar de Pizza Hut.

Later belandde hij weer in het apenverblijf in Berlijn. Daar stelde hij zijn eerste daden: Hij ontsnapte twee maal.

Ik vind dat je mag concluderen dat hij niet opgesloten wilde zijn. Bij sommige ontsnappingen van dieren kan je misschien zeggen dat de escapisten niet weten wat ze doen, waarheen ze ontsnappen. Voor Bokito geldt dat niet. Hij kende de buitenwereld. En hij wist natuurlijk waaraan hij ontsnapte.

Maar hij kon niet vermoeden dat hem hetzelfde lot had kunnen treffen als een paar jaar later de giraffe Marius uit Kopenhagen, die gedood werd vanwege het gevaar op inteelt als hij zich zou voortplanten. Maar gelukkig vond men voor Bokito een plek in Rotterdam.

In Blijdorp zou Bokito wereldberoemd worden, maar voor het zover was leed hij zichtbaar onder zijn gevangenschap. De publieke aandacht leverde enorme spanning op.

Weer stelde hij een daad, door zijn kont demonstratief naar de bezoekers te keren. Het was geen koel statement, want het ging gepaard met overgeven, het was een uiting van spanning, frustratie en misschien wel verdriet om het gebrek aan privacy in zijn glazen huis.

We weten dat Bokito gedacht heeft aan ontsnappen. Maar toen de dag aanbrak waarop dit lukte, op de honderdvijftigste verjaardag van de diergaarde, was hij waarschijnlijk bevangen door een heel andere drive.

Dit is tenminste de meest aanvaarde verklaring voor zijn escapade op die donkere dag. Sexdrive gaf hem waarschijnlijk het onvermoede vermogen om over de slotgracht te springen en een bezoekster aan te randen. Toen zij zich niet wilde onderwerpen, beet hij haar honderd keer en sleurde hij haar mee de bosjes in.

Daar liet hij haar achter, denkend dat ze dood was. Hij ging naar het restaurant, waar hij de deur aan gruzelementen sloeg. Uiteindelijk werd hij neergeschoten met een verdovingsgeweer. Zijn daad was wereldnieuws.

Op televisie zagen we gisteren Bokito spelen met z’n pleegzoon. Hij leek mij gelukkig. En het deed me denken aan Anders.

“Een mannelijke gorilla”, schrijft Frans de Waal in zijn boek Anders, “die zo ongelooflijk sterk is dat hij met een klein beetje druk van zijn knokkels op de borstkas van een baby alle lucht eruit kan persen.

Maar zilverruggen spelen wel degelijk met babygorilla’s, en de baby’s blijven in leven. De mannen zijn zo teder dat de moeder gewoon in de buurt blijft zitten kijken zonder enige blijk van bezorgdheid.

Denk nou niet dat dieren deze zelfcontrole van nature hebben: die is aangeleerd. Gedurende zijn lange leven heeft de gorillaman geleerd zijn bewegingen te beheersen als hij met zwakkere partners speelt.”

Welke boodschap had Bokito namens de dieren die hij vertegenwoordigde? Deze intelligente bonk kracht, vol emotie?

Bokito beraamde in Blijdorp nog een ontsnapping. Niet in een opwelling, zoals de vorige keer. Maar goed voorbereid: hij wrikte een balk los uit het apenhok, die hij neerzette als opstapje om over de verhoogde muur te kunnen klimmen. Zijn plan werd doorzien en verijdeld.

Want Blijdorp begreep het niet, Bokito's boodschap.

Afgelopen dinsdag overleed Bokito, de beroemdste inwoner van Rotterdam.

Voor de vroegere directeur van Blijdorp, was Bokito gewoon een aap. “Eén van de vele dieren in de dierentuin. Dus of hij nu is overleden of een okapi, het is mij om het even. Dit gebeurt dagelijks. Er gaat er een dood, en er worden er twee geboren. Dit overkomt elk dier. Dus ook Bokito.”

Dat vind ik een hele rare opmerking. Ja, dood hoort bij het leven, en het zal ons allemaal overkomen, maar je kunt er wel verdrietig om zijn, of aangedaan. Zelfs als het iemand overkomt die je eigenlijk niet kent. Een bewonderde beroemdheid. Jimi Hendrix. Kurt Cobain. Amy Winehouse.

Deze directeur kende Bokito persoonlijk. Maar het laat hem koud.

En er is nog iets. Er gaat er één dood, en er worden er twee geboren? Nou, in omgekeerde volgorde. Er wordt voortdurend gefokt, en daardoor zijn er veel teveel dieren, en het 'overschot' wordt gedood. Toen die andere onvrijwillige ambassadeur en plein publique aan de leeuwen werd gevoerd, Marius, de giraffe, toen werd dat pijnlijk duidelijk *).

Dierentuinen doden jaarlijks duizenden dieren. In dat getal zitten ook dieren waar niemand om geeft hoor, zeggen ze dan, niet alleen de big five. Tja, iedereen telt mee. Of niemand?

Bokito staat voor wat wij dieren aandoen, als we ze gevangen zetten voor ons vermaak. Zij kiezen er niet voor. Zij willen het niet. Ze zijn gevangenen in een systeem waar zij producten zijn, populair en anders overtollig. Overgeleverd aan een wrede krachtpatser die zijn eigen kracht niet kent, en zwakkere partners vermorzeld: Homo Sapiens.

Lijkt het mij leuk om met mijn kinderen of kleinkinderen naar Blijdorp te gaan? Ik gun het hen wel. Maar niet alles wat leuk lijkt, is ook leuk. Niet voor iedereen. En ik vind dat iedereen mee telt. Ook gorilla's en okapi's. Want iedereen telt mee, of niemand telt mee.

RJV

In Memoriam: † Bokito (Berlijn, 14 maart 1996 - Rotterdam, 4 april 2023). Vertegenwoordiger van dieren in gevangenschap.

De foto bovenaan toont echt Bokito. Hij was zo beroemd, dat je stockfoto's van hem kunt kopen. Ik vrees dat niks van de revenuen van zijn portretrecht bij hem terecht is gekomen.

*) Marius was een giraffe, die woonde in de dierentuin van Kopenhagen. Hij was kerngezond, maar 'genetisch ongeschikt' voor kweek in gevangenschap, omdat zijn genen (die van zijn verwanten) oververtegenwoordigd waren in de populatie van in gevangenschap levende giraffen. Alhoewel men hem natuurlijk ook had kunnen castreren om inteelt te voorkomen, besloot men hem te doden, waarschijnlijk om kostenoverwegingen. De dierentuin maakte bekend dat ze Marius gedood hadden, en voerde zijn lichaam aan leeuwen. Het publiek mocht hierbij aanwezig zijn. Zijn dood leek bijzonder, maar elk jaar worden duizenden dieren in dierentuinen gedood.

De aanranding door Bokito moet voor het slachtoffer verschrikkelijk zijn geweest. Maar ook Bokito lijkt me zeer door de gebeurtenissen op die zwarte dag geraakt. Dat leid ik af uit dit merkwaardige artikeltje in een Belgische krant: "Gorilla Bokito weer door het lint na weerzien met slachtoffer".